Deputatdan SENSASİON YAZI: "Xocalı soyqırımında adı keçənlər..."
26 Fevral 2024, 13:52
26 Fevral
2024
13:52
382
Xocalı soyqırımından düz 32 il ötür. Məhz soyqırımından! Hər yerdə belə ifadə etmək lazımdır. Çünki beynəlxalq hüququn yanlış şərh verənləri, qlobal fikir mərkəzlərində əyləşən ikili-üçlu standartlılar, saxta "erməni soyqırımı”na dörd əllə dəstək verib kos-koca faktı – Xocalı boyda soyqırımı görməzdən gələnlər gələcəkdə (mütləq!) veriləcək sanksiyaları, yaradılacaq tribunalları əngəlləmək üçün günü bu gündən fəaliyyətdədirlər, öz aləmlərində hüquq manevri edirlər ki, hadisə maksimum yüngül (yumşaq) anlayışlar üzərindən tövsif olunsun. Üstəlik, məlum səbəbdən - "Soyqırım” adı cinayət təqibində, sanksiya qiymətləndirməsində ən ağır pillə, ən kuliminasion həddir.
Xocalı soyqırımı siyasi qiymətini çoxdan almış bir hadisədir. Fəqət hüquq dilemması bu günə qədər davam edir, öz çarəsini, yöntəmini axtarır. Yenə də... bəzi beynəlxalq güclərin və təşkilatların sərgilədiyi qeyri-obyektiv münasibət səbəbindən!
Əvvəla, beynəlxalq cinayətlər: soyqırım cinayətləri, insanlıq əleyhinə cinayətlər, müharibə cinayətləri öncə ərazi yurisdiksiyası üzrə təqib edilir. Yəni hadisənin törədildiyi yerin hüquq-mühafizə orqanları çinayət işi açır, istintaq aparır və iş qiyabi xarakter aldıqda cinayətkarlar beynəlxalq axtarışa verilir. Xocalıda törədilən soyqırım cinayəti ilə bağlı problem ondan ibarətdir ki, canilər hal-hazırda Azərbaycan Respublikasının yurisdiksiyasından kənardadırlar. Bu fakt isə artıq milli qanunvericiliyin daha qlobal zonaya - beynəlxalq qanunvericiliyə transferini zəruri edir.
İkincisi, məlum kontekstdə ən kuryoz məqamlardan biri "İNTERPOL”un sırf bu hadisənin törədicilərinə münasibətdə səssiz, fəaliyyətsiz qalmasıdır. Belə ki, Xocalı soyqırımında adı keçənlərin, Azərbaycan Respublikası Hərbi Prokurorluğu tərəfindən ittiham olunan və Beynəlxalq axtarışa verilən cinayətkarların xarici tranzit ötürümündə, yəni bu dövlətdən o birinə adlamasında heç bir problem yoxdur.
Üçüncüsü, beynəlxalq təcavüzləri təqib etmək üçün 1998-ci ildə, Romada Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi təsis olunub. Sadəcə kuryoz ondan ibarətdir ki, həmin məhkəmənin yurisdiksiyası yalnız 1 iyul 2002-ci ildən etibarən törədilən cinayətlərə şamil edilir. Xocalı soyqırımının hüquqi tanıtımı məsələsində beynəlxalq qüvvələrin masa üzərinə qoyduğu əsas arqument də məhz budur.
Dördüncüsü, beynəlxalq cinayətlərin təqibi üçün həmçinin "Ad Hoc” tribunalları, yəni xüsusi halı nəzərdə tutan tribunallar mövcuddur. Belə tribunallar realda Syerra Lione, Livan üçün tətbiq edilib, əsasını da müvafiq dövlətlə BMT arasında bağlanan müqavilə təşkil edir və "Ad Hoc” mexanizminin məxsusi tərəflərindən biri də odur ki, hadisələrin obyektiv - hüquqi təftişi üçün prosesə milli hakimlərlə yanaşı əcnəbi hakimlər də cəlb edilir.
Digər təcrübə Kambocada mövcuddur. Burada – məhkəmələrdə xüsusi - fövqəladə palatalar yaradılıb. Əsas vəzifə və təyinat isə soyqırım cinayətləri də daxil bütün beynəlxalq cinayətlər üzrə adı keçən canilərin hüquqa təslim edilməsidir. Üstəlik, Kamboca mövzusunda diqqət çəkən daha bir məqam var: məlum məhkəmə - palatalar Kambocada törədilən hərbi cinayətlərdən düz 25 il sonra təsis olunub. Çünki beynəlxalq cinayətlərə münasibətdə zaman faktoru tətbiq edilmir. Müddət sərbəstdir. Məlum xüsusda başqa bir misal çəkim: 1947-ci ildə haqqında Fransa məhkəməsinin qiyabi hökm çıxardığı və hərbi cinayətlərdə ittiham olunan Luis Jörpak yalnız 1983-cü ildə Boliviyadan Fransaya ekstradisiya olunaraq ədalət mühakiməsinə təslim edilib.
Beşincisi, ən çox mübahisə predmeti olan mövzulardan biri də odur ki, Azərbaycan tərəfi Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin Nizamnaməsini – statutunu niyə ratifikasiya eləmir və ya bu icraat reallaşmadan Xocalı ilə bağlı qlobal-hüquq müzakirəsi açmağa dəyərmi? Bax burada əsas səbəb siyasidir. Niyə? Çünki demək olar, bütün mövcud beynəlxalq təsisatların, ələlxüsus da məhkəmələrin ixtiyari hadisə fonunda vəziyyətdən sui-istifadə halına daha çox rast gəlinir, nəinki problemin həll edilmə istiqamətindəki çabalara. Daha loru dildə desək, cinayət təqibi kontekstində məlum qurum – Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi iddiaçı dövlətin özünü belə nəzarətə götürmə hüququna, imkanına malikdir və onun ədalətli olacağına, əsl günahkarı qoyub kənarda müqəssir axtarmayacağına da kimsənin zəmanəti yoxdur. Elə bu səbəbdəndir ki, Çin və Hindistan kimi böyük dövlətlər məhkəmənin fəaliyyətində iştirak etmirlər. Amerika və Rusiya kimi dövlətlər isə imzalarını sonradan "Roma Statutu”ndan geri çəkiblər: öz vətəndaşları Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin təqibinə tuş gəlməsin deyə.
Bir məsələni də xüsusi vurğulayım ki, Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin Nizamnaməsi ratifikasiya edilmədən də konkret cinayət üzrə yurisdiksiya tanına bilər və buna BCM-nin Nizamnməsi tam imkan verir.
Əlqərəz, Xocalı soyqırımına münasibətdə hüquqi qiymətin verilmə şansı hər dövr üçün öz aktuallığını qoruyub saxlayır.
Tanrıdan müqəddəs şəhidlərimizə rəhmət diləyirəm...
Elşən Musayev,
Milli Məclisin deputatı
Xəbər lenti
-
10:59Rumıniya “ASAN xidmət” təcrübəsini öyrənir
-
15:46Özbəkistan-Azərbaycan QHT-lərinin Əməkdaşlıq Forumu sessiyalarla davam edib
-
17:20Geosiyasi bədən real Vətənə qarşı
-
15:57“Sağlam və savadlı ana, sağlam və savadlı gələcəkdir!” adlı layihə uğurla icra edilib
-
14:32“Alternativ”dən yeni layihə: “FarmHER”
-
13:14İşıqlı dünyada bütün bəlaların kökündə BİLMƏDİYİNİ BİLMƏYƏNLƏR dayanır - Etimad Başkeçid yazır
-
11:10Vaşinqtonda bu xəbərdarlıqlar necə qəbul edilir? - Şahin Qocayev yazır
-
14:58Deputat: “Ermənistanı silahlandıranlar çirkin niyyətlərinə çata bilməyəcək”
-
12:58"Fərdi jurnalist müsabiqəsi"nin nəticələri AÇIQLANDI – FOTO
-
12:04“Dilarənin monoloqları” kitabı ictimaiyyətə təqdim olundu (FOTO/VİDEO)
-
09:41“InvestAZ”dan dünya maliyyə bazarları ilə bağlı həftəlik analiz
-
13:08Bu məktəbə Natiq Qasımovun adı verildi
-
15:50Ramil Həsən parlamentdə çıxışı zamanı vətəndaşları narahat edən problemlərdən danışıb
-
12:05Milli Hematologiya və Transfuziologiya Mərkəzinin kollektivi başsağlığı verir
-
11:11Hansı uçot növü daha önəmlidir? Maliyyə uçotu yoxsa Vergi uçotu - TƏHLİL
-
12:42“Azərbaycan media landşaftı” üzrə məlumat bazası 7 ay müddətində yaranıb - Rəşad Məcid
-
12:40“Media landşaftı beynəlxalq standartlara uyğun hazırlanıb” - Müşfiq Ələsgərli
-
13:11Ordubadın dağlarında meşə zolağı salınıb
-
11:54Premium təmirli mənzil axtaranların nəzərinə: Nərimanovda faizsiz kreditlə mənzillər!
-
18:41COP29 Sədrliyi bəyanat yaydı
-
13:49Könül Abdulrəşidova: "GİKM olaraq ətraf mühitin qorunması sahəsində bilik və fəallıqlarını artırmağa yönəlmiş layihələr icra etmişik"
-
16:11Deputat Ramil Həsən Milli Məclisdə vətəndaşları qəbul edib
-
10:37COP29 çərçivəsində gənc müəllimlər üçün beynəlxalq layihə keçirilib
-
10:32İstanbulda “Türkiyə-Azərbaycan Gənclərinin Qardaşlıq Forumu” keçirilib – FOTO/VİDEO
-
16:05Özbəkistan, Seneqal, Misir və Qambiya rəsmiləri “ASAN xidmət”də
-
15:23Adil Kərimli Türkiyənin mədəniyyət və turizm naziri ilə görüşüb
-
13:30ASAN könüllülərinin COP29 çərçivəsində reallaşdırdığı ekoloji layihəsi başa çatıb
-
12:52COP29 prezidenti Azərbaycan QHT-lərinin pavilyonuna baş çəkib
-
12:52COP28, COP29, COP30 ölkələrinin QHT-ləri ilk dəfə birgə forum keçirib
-
13:21İlham Əliyev Monteneqronun Prezidenti ilə görüşdü — YENİLƏNDİ
-
10:29Şəhid Tural və Musa qardaşlarına həsr olunmuş tanıtım filmi və şeirlər kitabı təqdim edildi - MİNGƏÇEVİRDƏ
-
15:57Prezident İlham Əliyev Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankının prezidenti ilə görüşüb
-
15:52Azərbaycan jurnalistikasının gücü qarşısında qərbyönümlü medianın iflası COP29 güzgüsündə - JEM-in bəyanatı
-
10:47Bakıda toplaşan dünya və İlham Əliyevdən Qərbin "baykot siyasəti"nə "tərs şillə"
-
10:11“Azərbaycan Konstitusiyası Ulu Öndərin dövlətçilik qarşısında ən böyük tarixi xidmətlərindən biridir” - RƏY
-
17:04Keniya Baş naziri "ASAN xidmət”də
-
10:25Estoniyada fəaliyyət göstərən Azərbaycan Həftəsonu məktəbində Zəfər və Bayraq günlərinə həsr olunmuş tədbir keçirilib
-
10:23Zimbabve Prezidenti "ASAN xidmət"də
-
10:46Ermənistanın kapitulyasiya aktına imza atmasından 4 il ötür
-
10:34Azərbaycan və Afrika QHT-ləri COP29 mövzusunda birgə konfrans keçirib
06 Dekabr 2024
05 Dekabr 2024
04 Dekabr 2024
03 Dekabr 2024
02 Dekabr 2024
29 Noyabr 2024
28 Noyabr 2024
27 Noyabr 2024
23 Noyabr 2024
22 Noyabr 2024
21 Noyabr 2024
20 Noyabr 2024
19 Noyabr 2024
18 Noyabr 2024
16 Noyabr 2024
15 Noyabr 2024
14 Noyabr 2024
13 Noyabr 2024
12 Noyabr 2024
10 Noyabr 2024
Digər xəbərlər
-
SİYASƏT
Rumıniya “ASAN xidmət” təcrübəsini öyrənir
-
SİYASƏT
Özbəkistan-Azərbaycan QHT-lərinin Əməkdaşlıq Forumu sessiyalarla davam edib
-
SİYASƏT, GÜNDƏM
Geosiyasi bədən real Vətənə qarşı
-
SİYASƏT
“Sağlam və savadlı ana, sağlam və savadlı gələcəkdir!” adlı layihə uğurla icra edilib
-
SİYASƏT
“Alternativ”dən yeni layihə: “FarmHER”
-
SİYASƏT
İşıqlı dünyada bütün bəlaların kökündə BİLMƏDİYİNİ BİLMƏYƏNLƏR dayanır - Etimad Başkeçid yazır
-
SİYASƏT
Vaşinqtonda bu xəbərdarlıqlar necə qəbul edilir? - Şahin Qocayev yazır
-
SİYASƏT
"Fərdi jurnalist müsabiqəsi"nin nəticələri AÇIQLANDI – FOTO
-
SİYASƏT
Bu məktəbə Natiq Qasımovun adı verildi