İnsanların qorxulu kabusuna çevrilən epidemiyalar - Koronavirusdan betərləri də var...
22 Mart 2020, 17:58
22 Mart
2020
17:58
1365
Dekabr ayında Çinin Uhan şəhərində peyda olan koronavirus artıq dünyada 13000-dən çox insanın həyatına son qoyub. Bəşəriyyət hər nə qədər inkişaf etsə də, bəzən bu tip virusların qarşısında aciz qalırıq. Maraqlıdır, indiyədək kütləvi ölümə səbəb olan xəstəliklər hansılardır?
LOBBI.Az Yenisabah.az-a istinadən xəbər verir ki, belə xəstəliklərin başında vəba gəlir. Ləqəbi "Qara Ölüm” olan bu xəstəlik bəşər tarixində ən ölümcül xəstəliklərdən biridir.
Tarixdə bir neçə dəfə yayılaraq on milyonlarla insanı öldürüb. Orta əsrlərdə Çin və Orta Asiyada başlayan vəba, 1347-ci ildə Krımda bir ticarət bazarını mühasirəyə alan Monqol ordusunun, divarları dağıtmaq üçün istifadə olunan yaylı silahlar vasitəsi ilə vəbadan ölmüş insan cəsədlərini şəhərə atması ilə Avropaya yayıldı. Deyilənə görə, 1347-1351- ci illərdə Avropada hər üç adamdan biri bu xəstəlikdən ölmüşdü. Xəstəlik Orta Şərq, Hindistan və Çin də daxil olmaqla, təxminən 75 milyon insanın ölümü ilə nəticələnib. Daha sonralar vəba 19-cu əsrdə Çində təqribən 10 milyon insanı öldürmüş, 17-ci əsrdə isə Böyük Britaniyada əhalinin 15 faiz azalmasına səbəb olub.
Qrip epidemiyaları
Birinci Dünya müharibəsinə qədər qrip o qədər də əhəmiyyət verilməyən "evcil” bir epidemiya idi. Ancaq qrip 1918-ci ilin yazında tam 15 milyon insanı torpağa basdırdı. Döyüş meydanlarında isə 15 milyon insanın ölməsi tam 4 il almışdı. Halbuki qrip eyni rəqəmə qısa müddət ərzində - 1918-ci ildə yalnız ABŞ-da ölənlərin sayı 550 min idi ki, bu rəqəm ABŞ-ın Koreya və Vyetnam döyüşlərində verdiyi ölü sayından çox idi. Bu epidemiya zamanı Alyaska kəndlilərinin hamısı yox olarkən Hindistanda 12 milyon adam həyatını itirdi. Qrip virusu elm tərəfindən 1933-ci ildə müəyyən olundu. Ancaq onun minlərlə ildir dünyanı gəzdiyi təxmin edilir.
İlk qrip epidemiyasının başlanğıcı isə fermalarda at, donuz və ördəyi əhliləşdirməsilə eyni vaxtdadır. Bu gün ördək mədəsinin dünyanın ən yaxşı işləyən qrip fabrikası olduğu qəbul edilir. Bir çox qrip epidemiyasının da son illərdə sıx ördək bəsləyən Çindən qaynaqlanması təsadüf deyil. Bir qrip epidemiyası ümumi olaraq ortaya çıxdığı bölgədəki ümumi əhalinin 25-50%-ni qısa müddətdə yatağa düşürə bilir. Ölüm nisbəti isə 1%-dən daha aşağıdır. Hər əsrdə nizamsız şəkildə ortaya çıxan 3 ya da 5 böyük qrip epidemiyası yaşanır. Epidemiyanın bir digər xüsusiyyəti də "ömürünün” qısa olmasıdır. Bu gün elm bir çox ciddi xəstəliyin peyvəndini kəşf etmiş olmaqla birlikdə qrip məsələsində qeyri-kafi qalır. Çünki bu virus hər 10 ya da 14 ildə bir genetik dəyişikliyə uğrayır, bu da onu "məğlubedilməz” edir.
Müqayisə üçün qeyd edək ki, 25 milyon ölümə QİÇS 25 ildə "nail olub”. Qrip 1918-ci ilin sentyabr-noyabr aylarında zirvə nöqtəsinə çatmış və Türkiyə daxil bütün dünya ölkələrinə təsir edib. Xəstəliyin "İspan atəşi” adlandırılmasının səbəbi heç də İspaniyada yaranması deyildi, Birinci Dünya Müharibəsində iştirak edən Avropa ölkələrində hərbi senzura səbəbiylə epidemiya mövzusuna aid mətbuatda heç bir yazı yazılmasına icazə verilmirdi. İspaniya isə birinci dünya müharibəsində iştirak etmədiyi üçün belə bir senzura yox idi və nəticədə xəstəlik haqqında dünyaya məlumat verən məhz İspaniya mətbuatı olmuşdu. Bu üzdən xəstəlik tarixə "İspan atəşi” olaraq keçdi.
Su çiçəyi
Xəstəlik 18-ci əsrdə hər il orta hesabla 400.000 insanın ölümünə səbəb olurdu. Eyni əsrdə təsbit edilən korluğun 70% -inin səbəbkarı da məhz Su çiçəyi olub. Xəstəliyə yoluxan yetkinlərin 20-60%-i , uşaqların 80% -i ölüb. 20-ci əsrdə isə əhali sayının da artımı ilə ölümlər ağlasığmaz hal almağa başlayıb. 1950-ci illərə qədər hər il 50 milyon insan bu xəstəliyə yoluxub.15 milyon insan bu xəstəliyə yoluxmuş və onlardan iki milyonu ölüb. 19-cu və 20-ci əsrlərdəki peyvənd tədqiqatları və aparılan kampaniyalar sayəsində 1979-cu ilin dekabrında bu xəstəliyin qarşısı tamamilə alınıb. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı tərəfindən elə uğurlu bir peyvənd kampaniyası həyata keçirildi ki, bəşər tarixində tam silinən, məhv edilən yeganə xəstəlik məhz Su çiçəyi oldu. Başqa sözlə, demək olar ki, virusun nəslini kəsildi və aktivləşməsi üçün yer buraxılmadı.
Ebola
Bəşəriyyətin ən qorxunc epidemiyalarından daha biri də "Ebola”dır. Ölümcül virusun yayılmağa başladığı 2014-cü ilin mart ayından etibarən dünyada hər həftə yoluxma faktları qeydə alınsa da, 2015-ci ilin oktyabrının ilk həftələrindən xəstə artımı müşahidə olunmayıb.
Ümumilikdə "Ebola”dan ölənlərin sayı 11 305 nəfərə çatıb, 28 min 109 nəfər təhlükəli virusa yoluxub.
Xəbər lenti
-
18:12Oxuduğu məktəbdə adı əbədiləşən şəhidin atası: “Sanki atasını qarşılayır” - VİDEO
-
13:00Aygün Əliyeva “Mir Şahinin vaxtı”nda: "Bizə yalnız effektiv nəticələr lazımdır"
-
11:37Deputat Ramil Həsən Ucarda seçicilərlə görüşdü
-
13:11Oslo Bəyannaməsi insan inkişafının təmin olunmasında yeni çağırışları ortaya qoyur ŞƏRH
-
16:52“Əli Kərimli “siyasi poçtalyon” funksiyasını üzərinə götürərək mitinqi anons edir” - DEPUTAT SƏRT DANIŞDI
-
12:55“InvestAZ”dan dünya maliyyə bazarları ilə bağlı həftəlik analiz
-
10:27Şəhid və yaralıların olması barədə saxta xəbər yayanlar tutulub –DTX və MEDİA-dan BİRGƏ AÇIQLAMA
-
10:11“Yaşıl dünya naminə həmrəylik ili” çərçivəsində növbəti ağacəkmə aksiyası keçirilib
-
10:47Prezidentin o israrının ilginc səbəbi - görüş niyə təxirə salınmadı?
-
11:35Ermənisayağı “iqtisadi sıçrayış”
-
13:23ABŞ-Aİ-Ermənistan görüşü xüsusi məqsədlərə hesablanıb - Deputat
-
15:07Aİ, ABŞ və Ermənistanın təhlükəligörüşü - İrəvan üçün tələ...
-
10:37Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı Ramil Həsənin 1 illik HESABATI
-
17:20Dayanıqlı inkişafa töhfə verən ali təhsil ocağı
-
09:25Hikmət Hacıyev NATO-nun sabiq Baş katibi Rasmussenlə bağlı paylaşım edib
-
09:18"MİNGƏÇEVİR DÖVLƏT UNİVERSİTETİ MODERNLƏŞDİRMƏ YOLUNDA" KİTABI HAQQINDA XOŞ TƏSÜRATLAR
-
12:584 fəsil dəniz mövsümü olan şimal adası
-
15:20“Əlbət ki, məlum terror öncədən planlaşdırılıb...” – Elşən Musayev
-
17:04Beynəlxalq Daun Sindromu Günü ilə bağlı tədbir keçirilib
-
14:16Ramil Həsənin təşəbbüsü ilə növbəti dəfə “Novruz” yardım aksiyasına start verildi
-
13:132024-cü il üzrə böyük, orta və kiçik qrant müsabiqələrinin nəticələri
-
12:56“InvestAZ”dan dünya maliyyə bazarları ilə bağlı həftəlik analiz
-
10:46QHT-lərin maliyyə tələbi Agentliyin illik qrant büdcəsindən 4 dəfə çoxdur - MÜSAHİBƏ
-
16:17“YAŞAT” Fondu tərəfindən dəstək tədbirləri davam edir
-
10:59“Füzuli Könüllüləri” qrupuna qəbula start verilib
-
11:46Ermənistan Rusiya sərhədçilərini rəsmən qovur - Kremlin cəzası... SENSASİON DETALLAR
-
15:11İKT sahəsində qadın olmaq - FOTO/VİDEO
-
14:33Fransa “ilhaq”a “Zvartnos”dan başladı
-
13:52Risk etməyin, 50-50 içmisinizsə, *5050-yə zəng edin!
-
12:51“ASAN Məktub” sosial proqramı balacaların arzularını reallaşdırmağa davam edir
-
11:53“YAŞAT” Fondu tərəfindən dəstək tədbirləri davam edir
-
12:15Hərbi xidmətdən yayınmağı vəd verən şəxs həbs olunub
-
12:27“InvestAZ”dan dünya maliyyə bazarları ilə bağlı həftəlik analiz
-
17:18"Qərbin riyakar üzü" - Elşən Musayev faktlarla ifşa edir...
-
13:41Qərbin məqsədi İslamı gözdən salmaq və müsəlman dövlətlərə qarşı “səlib yürüşü” həyata keçirməkdir - RƏY
-
19:05Deputat Ramil Həsən Bağırbəyli kəndində seçiciləri ilə görüşüb
-
10:56Türkiyəli qonaqlar "ASAN xidmət"də
-
17:16Mingəçevirdə “Zəfərə aparan yol” adlı hərbi-vətənpərvərlik tədbiri keçirilib
-
16:40Mingəçevirdə “Yaşıl Dünya Naminə Həmrəylik ili” çərçivəsində tinglər əkilib
-
16:38“Yaşıl Dünya Naminə Həmrəyliyə gedən yol” mövzusunda Dəyirmi masa keçirilib: MİNGƏÇEVİRDƏ
19 Aprel 2024
18 Aprel 2024
16 Aprel 2024
09 Aprel 2024
07 Aprel 2024
06 Aprel 2024
03 Aprel 2024
30 Mart 2024
29 Mart 2024
28 Mart 2024
26 Mart 2024
25 Mart 2024
23 Mart 2024
19 Mart 2024
18 Mart 2024
15 Mart 2024
14 Mart 2024
13 Mart 2024
12 Mart 2024
11 Mart 2024
10 Mart 2024
09 Mart 2024
07 Mart 2024
06 Mart 2024
Digər xəbərlər
-
SİYASƏT, GÜNDƏM
Prezidentin o israrının ilginc səbəbi - görüş niyə təxirə salınmadı?
-
SİYASƏT, GÜNDƏM
Hikmət Hacıyev NATO-nun sabiq Baş katibi Rasmussenlə bağlı paylaşım edib
-
GÜNDƏM
Ramil Həsənin təşəbbüsü ilə növbəti dəfə “Novruz” yardım aksiyasına start verildi
-
GÜNDƏM
2024-cü il üzrə böyük, orta və kiçik qrant müsabiqələrinin nəticələri
-
GÜNDƏM
“InvestAZ”dan dünya maliyyə bazarları ilə bağlı həftəlik analiz
-
GÜNDƏM
QHT-lərin maliyyə tələbi Agentliyin illik qrant büdcəsindən 4 dəfə çoxdur - MÜSAHİBƏ
-
SİYASƏT, GÜNDƏM
Fransa “ilhaq”a “Zvartnos”dan başladı
-
GÜNDƏM
Risk etməyin, 50-50 içmisinizsə, *5050-yə zəng edin!
-
GÜNDƏM
Hərbi xidmətdən yayınmağı vəd verən şəxs həbs olunub